Yek ji sebeba herî mezin a vê daxwazê, li herêmê ligel Fransî axaftina zimanê Almanî ye. Di dîrokê de ev herêm di destên Almanyayê de mabû û lewma qismeke welatî hin jî bi zimanê Almanî diaxivin. Fransaya xwedî tradîsyona jakoben, ji sedsala 18’an û vir ve bi polîtîkayên xwe cihêrengiya …
Bêtir »Krîza Sahelê berfireh dibe
Eger pêşi li belavbûna rêxistinên olperest a ber bi başûr ve neyê girtin, wê Afrîka bi karesateke nû re rû bi rû bimîne û di sala 2022’an de welatên li peravên Kendava Gîneyê bibin navenda nû ya bêîstikrariyê. Welatên Sahelê ku bi dehan salane serbixwe ne dikin nakin nikarin bibin …
Bêtir »Yekitiya Sovyetê 30 sal berê hilweşiya
Di 26’ê kanûna 1991’an de ala sor a Yekitiya Sovyetan ji ser Qesra Kremlînê hat daxistin. Bi vî awayî dawî hebûna dewleta ku xwe wekî komunîst bi nav dikir hat anîn. Rojek beriya vê, serokê Sovyetaan Mîkhaîl Gorbaçov bi daxuyaniyeke dîrokî biryara bidawîanîna Yekitiya Sovyetê ragihandibû. Gorbaçov sebeba jiholêrakirina …
Bêtir »Piştî Zaev Makedonya wê kîjan rotayê tercîh bike?
Wisa xuya ye wê piştî îstifaya Zoran Zaev, rekabeta siyasî ya li Makedonyaya Bakur derkeve asta herî bilind û Bruksel û Moskow ji bo bandorê li tercîhên vî welatî bikin wê di nava hewldanan de bin. Ji meha cotmehê û vir ve mixalefeta Makedonyayê ji bo serokwezîr Zoran Zaev îstifa …
Bêtir »Fransa û Brîtanya berpirse mirina penaberan e
Saziya Penaberan a Fransî Utopya 56, ji qezaya trajîk a li deryaya Manşê vir ve li ser mijarê vekolîn dikir. Saziyê pêr gihîşt wê encamê ku haya Fransa û Brîtanya ji noqavbûna bota penaberan a li Qenala Îngilîz hebûye û digel vê jî her du alî neçûne ciyê bûyerê. Lewma …
Bêtir »Li Hong Kongê Çîn bi ser ket
Li Hong Kongê piştî qanûna Çînê ya derbarê temsîliyeta siyasî de, hilbijartina ewil hatin lidarxistin. Ji ber zextên li ser mixalefetê, beşdariya dengdanê gelek kêm bû û ev jî tam li gorî dilê Çînê bû. Lewma jî alîgirên Çînê bi hêsanî bi ser ketin. Li Hong Kongê piştî qanûna Çînê …
Bêtir »Gabriel Boric bû serokê Şiliyê
Bi vê encamê, piştî kuştina serokê şoreşger Salvador Allende ya bi destê artêşê wê serokekî çepgir li koşka serokatiyê rûnê. Wekî serok hilbijartina Gabrîel Borîc, di dîroka 40 salên dawî de pêşketineke siyasî ya pir girîng tê hesibandin. Gabrîel Borîcê ku bû serokê nû yê Şiliyê, di axaftina xwe ya …
Bêtir »Kolonyalîzma nû, kolonyalbûn û netew-dewlet
Yasin Sunca* Kolonyalîte, kolonyalîzma nû jî tê de, têgeheke ku hêza xwe ji hiyerarşiyan û têkiliyên hêzê werdigire û gelek meseleyên global di nava wê de cî digirin. Herwiha, bi riya pergaleke hîn bêtir dîrokî-civakî tê pênasekirin. Li gorî vê perspektîfê, di pergala serdest a cîhanê de têkiliyên hêzê …
Bêtir »Federalîzma Bosnayê di xetereyê de ye
Li gorî pêşniyazqanûna hat qebûlkirin, Repûblîka Sirpska wê bikaribe ji sazî û xebatên navendî ya Bosna-Hersekê vekişe. Yanî bi gotineke din, rêvebiriya herêmê wê bikaribe ji artêş, sîstema bacê, mekanîzmaya edaletê û ewlekariya civakî vekişe û di dewsa wan de di nava xwe de saziyên bi vî rengî damezrîne. Bêguman …
Bêtir »Xewna kanak a serxwebûnê pêk nehat
Proseya dekolonîzasyona Kaledonyayê ku 30 sal berê destpêkiribû, her car rastî astengiyekê tê. Duh li giravê referandûmeke din a serxwebûnê hebû û gelek welatî hêviya xwe bi vê dengdanê ve girêdabûn. Lê beriya dengdan pêk were, Eniya Kanak û Sosyalîst a Rizgariya Neteweyî FLNKS’ê banga boykotê li alîgirên xwe …
Bêtir »Hevkariya leşkerî ya Bexda û Hewlêrê
Rêvebiriya Iraqê ji nişkave diyar kiribû ew ê parastin û ewlekariya bajarê Kerkûkê ji PDK’ê re bihêle. Tê ragihandin rêvebiriya Iraqê piştî hevdîtinên bi Amerîka û Brîtanyayê re ev biryar da ye û ev yek wê di dîzayna nû ya Iraqê de bibe qonaxeke sereke. Çiyayên Hemrînê ku di navbera …
Bêtir »Siyaseta Moskowê ya „Gefa Çavtirsandinê”
Pispor hewldanên dawî wekî konsepta aggressive deterrence ango “gefa çavtirsandinê” binavdikin û didin zanîn wê Moskow vê pozîsyonê bike yek ji stûnên têkiliyên xwe yên bi NATO’yê re. Polîtîkaya dawî ya Rûsyayê ku wekî konseptek tê binavkirin, ji aliyê serokomarê vî welatî Vladîmîr Pûtîn ve hat ragihandin. Pûtîn di …
Bêtir »Parastina neteweyekê
Necat Ayaz Eger dewlet dixwaze kurdîtiyê di şexsê gerîla de li kozikên çiyayên bilind tune bike, divê em ji qadên sivîl bersivê bidin vê barbariyê û kurdîtiya di şer de êsîr hatiye girtin rizgar bikin. Li Afganistanê serkeftina Talîbanê li dijî Amerîkayê ji bo Tevgera Kurd bû sebeba lêxistina zengila …
Bêtir »Em çima ne pîşesaz in?
Ehmed Pelda Me zanîn, ezmun û tecrûbeyên xwe yên welatê xwe, mîrateya kalûbavan di jiyana modern de bikar neanî. An jî me çanda gelê xwe sêwî hîşt û xwe radestî çandeke din, civateke din û jiyaneke din kir. Em civateke rêncber in. Pîşesazî layîqî me ye. Û em dikarin vî …
Bêtir »Vahap Coşkun: Pêvajoyeke nû pêkan e, lê ne bi şêwaza berê
Vahap Coşkûn: Pêvajoyek bi şêwaza berê pêkan xuya nake, lê dibe ku bi şêwaz û rêbazek nû pêvajoyek nû dest pê bike. Pêvajoyên aştiyê tenê bi 2 aliyan nameşin. Divê gelek beşên cûda tê de beşdar bin û rêya diyalogê her dem vekirî be.” Li Diyarbekirê derbarê cîbicîkirina aştiyê û …
Bêtir »Hewraman ket lîsteya UNESCO’yê
Herêma Hewraman a Rojhilatê Kurdistanê ku di nav sînorên fermî yên Îranê de dimîne, ket Lîsteya Mîrateya Dinyayê ya Rêxistina Çand, Zanist û Perwerdeyê ya Neteweyên Yekbûyî (UNESCO). Gundên herêmê ku bi kendalan ve hatine avakirin, bi avahîsazîbûna xwe balê dikişînin ser xwe. Herêm bi yekdengî ket Lîsteya Mîrateya Dinyayê. …
Bêtir »Xweparastina asîmetrîk
Ehmed Pelda Bersiva bi heman rêbazî û li ser bingehê avakirina xweparastinê ne watedar û ne jî pêkan e. Berî her tiştî ji aliyê balansa hêzê rewşeke newekhev heye Êrişên sivîl-faşîst her ku diçe zêde dibin. Nasnameya kurd, alewî û ereb herdem rastî êrişan tê. Li hemberê vê jî gotinên …
Bêtir »Ziman tune be şer ji bo çi ye?
Necat Ayaz Dema jin û mêrên îrlandayî ligel îngilîzî bikaribin bi zimanê îrlandî biaxivin, wê demê neteweyeke heqîqî ya îrlandî pêk tê. Êdî ne mimkûne hêza aboriyê, topên giran an leşkerên Qraliyeta Brîtanî bikaribin vê neteweyê tune bikin. Li gelek aliyên cîhanê, di dozên rizgariya neteweyî de ziman wekî qadeke …
Bêtir »Îspanya terorîzma kontrayên GALê qebûl nake
Dewleta Îspanyol li dijî ETA’yê ligel hêzên ewlekariyê kontrayan jî bi kar anîEv koma kontra a bi navê GAL ku di salên 1980’an de aktîf bû, gelek welaparêzên baskê kuştin Lê digel hemû hewldanan jî dewletê bi israr naxwaze perdeya reş a li ser van bûyerên qirêj bê vekirin Hewldana …
Bêtir »Swêd zirara daye zimanê meankelî lêkolîn dike
Swêd jî yek ji dewletên Ewrûpayê ye ku demeke dirêj cihêrengiya etnîk û ziman a li ser erdên xwe red kir. Niha rêvebiriya Stockholmê dixwaze sûcên xwe yên dîrokî yên li hember zimanê Meankelî lêkolîn bike. Tornedal herêmeke sar a li bakurê Swedê ye û li kêleka sînorên Fînlandiyayê cî …
Bêtir »Li Guetamalayê zimanê itza ber bi tunebûnê ve diçe
Li başûrê Meksîka, Guatemala û Belîzeyê 30 zimanên maya tên axaftin. Hin ji wan ji aliyê bi sedhezaran kesan ve tên axaftin. Axêverên hin ji wan di bin 5000’î de ne û ev ziman di bin xetereya tunebûnê de tên hesibandin. Yek ji wan zimanan Îtza ye ku di nava …
Bêtir »