Nîkaragua di 15ê îlona 1821an de serxwebûna xwe ragihand. Welat di 1838an de ket bin kontrola Meksîkayê û di navbera 1912-1933an de bi bin dagirkerîya Amerîkayê de ma. Bi Şoreşa Sandînîsta a 1979an dawî li dîktatorîya Somoza hat anîn û Nikaragua bû xwedî sîstemeke sosyalîst. Nîkaragua di 15ê îlona 1821an …
Bêtir »Serxwebûnxwaz li Kaledonyaya Nû serî hildan
Kaledonyaya Nû li hemberê planên jinûvekolonîzekirinê ya Fransayê di ber xwe dide. Di çalakîyên sivîl de heta niha 3 welatî hatin kuştin û gelek kes jî birîndar bûn. Li paytexta giravê ji bo protestokirina helwesta Fransayê hemû dikan hatine girtin. Serhildana gelên xwecî ya li Kaledonyaya Nû berdewam dike. Di …
Bêtir »Parastina kurdî xebateke dijmêtinger e
Hevpeyvîn: Necat Ayaz Pêwîst e qada sîyasetê li xwe dayne û di warê decolonizationa çand û zimên de, bi rengekî pêqayilî û bi hevpêwendîyeke naskirî, bi nivîskar-întelektuelên vî zimanî bişêwire û xebat û danûstandinê pê re bike. Dr. Dîlawer Zeraq teorîsyenekî kurd e ku bi taybetî li ser dekolonîzasyona çand …
Bêtir »Tanganyika bi muzakereyan bû xwedî dewlet
Tanganyika ku welatekî li rojhilatê Afrîkayê ye, di 1961an de bû welatekî serbixwe. Berî vê demê, welêt koloniyeke Împaratoriya Brîtanyayê bû. 9ê kanûna paşîn roja serxwebûna Tanganyikayê ye. Tanganyikaya li rojhilatê Afrîkayê di 1961an de bû welatekî serbixwe. Berî vê demê, welêt koloniyeke Împaratoriya Brîtanyayê bû. Brîtanya di 1916’an de …
Bêtir »Burkina Faso statuya fransî betal kir
Burkina Faso biryar da dawî li statuya fermî ya fransî bîne. Bi vê qanûnê, fransî statuya xwe winda kir û wekî “zimanê xebatê” hat pênasekirin. Fransî di nava welatên li rojavayê Afrîkayê statuya xwe sal bi sal winda dike. Burkina Faso biryar da dawî li statuya fermî ya fransî bîne. …
Bêtir »Rapora asîmîlasyona li Swêdê hat weşandin
Komîsyona Heqîqet û Lihevhatinê ya Swêdê daxwaz kir ji ber asîmîlasyonê ji Tornedaliyan lêborînê bixwaze. Komîsyonê di raporê de ji bilî lêborînê “ji bo çareseriyê telafîkirina zirarên pêk hatine” pêşniyazê dewletê kir. Dewleta Swêdê û Dêra Swêdê divê ji civaka Tornedaliyan lêborînê bixwaze. Ev tespît di rapora Komîsyona Heqîqet û …
Bêtir »Aborîgîn di referandûmê de têk çûn
Aborîcînên Awustralyayê firsenda naskirina polîtîk bi referendûmekê winda kirin. Zêdetirî 5 milyon kes ango 40 ji % welatiyan dengên xwe dan pêşniyaza mafên polîtîk ên Aborîcanan. Ji bo pêşniyaza naskirinê bê qebûlkirin divê piraniya dengên hilbijêran û piraniya dengên 4 ji 6 eyaletên Awustralyayê bigirtana. Aborîcînên Awusralyayê firsenda naskirina polîtîk …
Bêtir »Elin Anna Labba: Em civaka Sami ji nû ve ava dikin
Sápmi, welatê gelê Sámi, di navbera dewletên Swêd, Norwêc, Fînland û Rûsyayê de bi par ve bûye. Sedema bingehîn a niştecihkirina bizorê ya li welatê Sápmi ew bû ku gelê me li gelek deveran dijiya ku piştre tev dê bûbûna sînor li pêş wan, û lewma jî di serdema …
Bêtir »Polînezya dengê xwe da serxwebûnê
Piştî Kaledonyaya Nû, di hilbijartinên Polînezyaya Fransî de jî serxwebûnxwaz bi ser ketin. Di tûra duyemîn a hilbijartina gişytî de partiya Tavini ku dixwaze Polînezya ji Fransayê veqete, bû yekemîn. Pêla serxwebûnê ya li Okyanûsa Pasîfîkê di demên dawî de bilind dibe. Piştî Kaledonyaya Nû, di hilbijartinên Polînezyaya Fransî de …
Bêtir »Guherandina Navendê: Şoreşa Nairobiyê di Edebiyata Ingilîzî de
Ngugi li Kenyayê, ji ber xebatên xwe yên şanogerî bi zimanê Gikuyu tevî gundiyên Kenyayê, di sala 1977ê de hat girtin. Navê şanoyê ku hat qedexekirin Ngaahika Ndenda [Dilê min Kengî Bixwaze Ez ê Hingî Bizewicim] bu. Konferansa Berlînê di navbera 1884-1885an de bi armanca dabeşkirina Afrîkayê civiya û di …
Bêtir »Fransa statuya Kaledonyaya Nû muzakere dike
FLNKS diyar kir, ew ê civînên bi hukumeta Fransayê re di navbera 7 û 15’yê Nîsanê li Parisê bê lidarxistin. Rêxistinê di daxuyaniyê de da zanîn, Fransa ji bo lidarxistina muzakereyan çarçove û rêbazeke maqûl pêşniyaz kiriye. Fransa careke din bi Kaledonyaya Nû re dest bi muzakereyên ji bo statuyê …
Bêtir »Belçîka bermahiyên Lumumba li malbata wî vegerand
Belçîka, 61 sal piştî kuştina wî, bermahiyên lîderê şoreşger ê Kongoyê Patrice Lumumba, ewê li malbata wî vegerîne. Piştî kuştina wî, cendekê Lumumba di nava asîtê de hatibû helandin û bi tenê dranekî wî yê zêr hatibû veşartin. Bi boneya vegerandina dranê Lumumba, li Qesra Qraliyeta Belçîkayê merasîmek hate …
Bêtir »Doza Che Guevarayê Afrîkayê bi dawî bû
Ev gotinên balkêş ên Sankara hîn jî di têkoşîna li dijî kolonyalîzm û neokolonyalîzmê de riya miletên bindest ronî dike: Koleyê ku li hemberê zilmê nikare serî hilde bila gazinan ji qedera xwe neke. Eger ew ji sozên azadiyê yên efendiyê xwe bawer bike, wê demê sebeba qedera wî/wê ya …
Bêtir »Lêborîna ji ber sûcên kolonyalîzmê
A.Rahman Çelîk Lêkolîneran îspat kir, di dema şerê serxwebûna Indonezya de, artêşa Holandayê li vî welatî şîddeteke sîstematîk bi kar aniye. Serokwezîrê Hollandayê piştî vê derket pêşberî çapemeniyê û ji Indonezyayê lêborîn xwest Serokwezîrê Holandayê Mark Rutte, ji bo şîddeta ku artêşa Holandayê di navbera salên 1945 û 49’an de …
Bêtir »Samî li Rûsyayê rastî zextan tên
Hêjayî gotinê ye ligel Norwêc, Swêd û Fînlandê qismekî samî ji 3 hezar salî zêdetir e li herêma Mûrmansk a li bakurê Rûsyayê dijîn. Di encama polîtîkaya talan û asîmîlasyonê ya dema Sovyetê û Rûsyayê de gelê samî hat marjînalkirin û hejmara wan a li herêma Kolayê daket 2 hezarî. …
Bêtir »Barbados ji Brîtanyayê veqetiya
A.Rahman Çelîk Barbados welatekî girav e. Parçeyekî ji herêma Karayîb a Amerîkaya Bakur e. Girav di sedsala 17. de ji aliyê Brîtanyayê ve hat dagirkirin û bi qasî 400 salan wekî koloniyekê hat bikaranîn. Welatê Karayîbê Barbados bi merasîmeke li paytext Bridgetownê dawî li desthilatdariya Kralîçeya Îngilîz Elizabethê anî …
Bêtir »Zarokên asîmîlasyonê tazmînatê dixwazin
Rizgar Botan Sala 1948… Mêtîngerên berê yên Denmarkî, li ser gelê Greendlandê projeyeke taybet guftugo kirin. Welatê serma û qeşayê Greendland metîngeha wan bû. Lê ev têr nedikir û ji bo bikaribin xwe wek xwedîyê gelê Înuît û welatê wan nîşan bidin diviya gelê xwecih bibûna alîgirê wan. Biryar hatibû …
Bêtir »Amerîka li Afganistanê têk çû an têk neçû?
Necat Ayaz Lewma divê em jî vê rastiya li ber çavên hemû dinyayê pêk hat qebûl bikin. Divê helwestên me yên siyasî nebin berçavkên îdeolojîk û nekevin navbera me û realîteyên cîhanî. Amerîka çawa ku li Vîetnamê têk çû ligel şer û projeyên xwe yên 20 salan li Afganistanê jî …
Bêtir »Doza Rizgariya Belûcistanê
Welatek ji aliyê çavkaniyan dewlemend be, lê miletê wî bi xizaniyek xedar re rû bi rû be…Ev, trajediya hemû welatan e ku rastî dagirkirina hêzên derve hatine.Belûcistana di nava Pakistan û Îranê de hatiye parvekirin, xwedî heman çîroka dilsoj e. Her du dewlet, ligel şerekî qirêj, buhust bi buhust erdên …
Bêtir »Maorî bi têkoşînê bûn hevparê New Zelandê
Maorî bi têkoşînê bên hevparê New Zelandê Rêvebiriya kolonyal, fam kir ku bi êrişên leşkerî mesele çareser nabe û bi maoriyan re dest bi muzakereyan kir. Di encama hevdîtinan de li ser aştiyê hat lihevkirin û Peymana Waîtangî hat amadekirin. Nûnerê Qraliyeta Brîtanî William Hobson û 500 serekeşîrên maorî îmzeya …
Bêtir »Sûcên kolonyalîzma Ewrûpayê yên li Karayîbê
Ekolojî hilweşandin, gelê xwecî qir kirin, ji bo qezencê sîstema koletiyê damezrandin û paşê wekî tiştek nebûye her tişt di cî de hiştin û vegeriyan welatê xweWelatên Karayîbê ji Ewrûpayê daxwaz dikin, ji bo zirar û ziyana dema koletiyê telafî bike gava bavêjeEv daxwaz ne tenê ji bo tazmînatê ye …
Bêtir »