Arşîvên Tag: dekolonîzasyon

Nîkaragua di 15ê îlona 1821an de serxwebûna xwe ragihand. Welat di 1838an de ket bin kontrola Meksîkayê û di navbera 1912-1933an de bi bin dagirkerîya Amerîkayê de ma. Bi Şoreşa Sandînîsta a 1979an dawî li dîktatorîya Somoza hat anîn û Nikaragua bû xwedî sîstemeke sosyalîst. Nîkaragua di 15ê îlona 1821an …

Kaledonyaya Nû li hemberê planên jinûvekolonîzekirinê ya Fransayê di ber xwe dide. Di çalakîyên sivîl de heta niha 3 welatî hatin kuştin û gelek kes jî birîndar bûn. Li paytexta giravê ji bo protestokirina helwesta Fransayê hemû dikan hatine girtin. Serhildana gelên xwecî ya li Kaledonyaya Nû berdewam dike. Di …

Hevpeyvîn: Necat Ayaz Pêwîst e qada sîyasetê li xwe dayne û di warê decolonizationa çand û zimên de, bi rengekî pêqayilî û bi hevpêwendîyeke naskirî, bi nivîskar-întelektuelên vî zimanî bişêwire û xebat û danûstandinê pê re bike. Dr. Dîlawer Zeraq teorîsyenekî kurd e ku bi taybetî li ser dekolonîzasyona çand …

Tanganyika ku welatekî li rojhilatê Afrîkayê ye, di 1961an de bû welatekî serbixwe. Berî vê demê, welêt koloniyeke Împaratoriya Brîtanyayê bû. 9ê kanûna paşîn roja serxwebûna Tanganyikayê ye. Tanganyikaya li rojhilatê Afrîkayê di 1961an de bû welatekî serbixwe. Berî vê demê, welêt koloniyeke Împaratoriya Brîtanyayê bû. Brîtanya di 1916’an de …

Burkina Faso biryar da dawî li statuya fermî ya fransî bîne. Bi vê qanûnê, fransî statuya xwe winda kir û wekî “zimanê xebatê” hat pênasekirin. Fransî di nava welatên li rojavayê Afrîkayê statuya xwe sal bi sal winda dike. Burkina Faso biryar da dawî li statuya fermî ya fransî bîne. …

Komîsyona Heqîqet û Lihevhatinê ya Swêdê daxwaz  kir ji ber asîmîlasyonê ji Tornedaliyan lêborînê bixwaze. Komîsyonê di raporê de ji bilî lêborînê “ji bo çareseriyê telafîkirina zirarên pêk hatine” pêşniyazê dewletê kir. Dewleta Swêdê û Dêra Swêdê divê ji civaka Tornedaliyan lêborînê bixwaze. Ev tespît di rapora Komîsyona Heqîqet û …

Aborîcînên Awustralyayê firsenda naskirina polîtîk bi referendûmekê winda kirin. Zêdetirî 5 milyon kes ango 40 ji % welatiyan dengên xwe dan pêşniyaza mafên polîtîk ên Aborîcanan. Ji bo pêşniyaza naskirinê bê qebûlkirin divê piraniya dengên hilbijêran û piraniya dengên 4 ji 6 eyaletên Awustralyayê bigirtana. Aborîcînên Awusralyayê firsenda naskirina polîtîk …

  Sápmi, welatê gelê Sámi, di navbera dewletên Swêd, Norwêc, Fînland û Rûsyayê de bi par ve bûye. Sedema bingehîn a niştecihkirina bizorê ya li welatê Sápmi ew bû ku gelê me li gelek deveran dijiya ku piştre tev dê bûbûna sînor li pêş wan, û lewma jî di serdema …

Piştî Kaledonyaya Nû, di hilbijartinên Polînezyaya Fransî de jî serxwebûnxwaz bi ser ketin. Di tûra duyemîn a hilbijartina gişytî de partiya Tavini ku dixwaze Polînezya ji Fransayê veqete, bû yekemîn. Pêla serxwebûnê ya li Okyanûsa Pasîfîkê di demên dawî de bilind dibe. Piştî Kaledonyaya Nû, di hilbijartinên Polînezyaya Fransî de …

Ngugi li Kenyayê, ji ber xebatên xwe yên şanogerî bi zimanê Gikuyu tevî gundiyên Kenyayê, di sala 1977ê de hat girtin. Navê şanoyê ku hat qedexekirin Ngaahika Ndenda [Dilê min Kengî Bixwaze Ez ê Hingî Bizewicim] bu. Konferansa Berlînê di navbera 1884-1885an de bi armanca dabeşkirina Afrîkayê civiya û di …

FLNKS diyar kir, ew ê civînên bi hukumeta Fransayê re di navbera 7 û 15’yê Nîsanê li Parisê bê lidarxistin. Rêxistinê di daxuyaniyê de da zanîn, Fransa ji bo lidarxistina muzakereyan çarçove û rêbazeke maqûl pêşniyaz kiriye. Fransa careke din bi Kaledonyaya Nû re dest bi muzakereyên ji bo statuyê …

  Belçîka, 61 sal piştî kuştina wî, bermahiyên lîderê şoreşger ê Kongoyê Patrice Lumumba, ewê li malbata wî vegerîne. Piştî kuştina wî, cendekê Lumumba di nava asîtê de hatibû helandin û bi tenê dranekî wî yê zêr hatibû veşartin. Bi boneya vegerandina dranê Lumumba, li Qesra Qraliyeta Belçîkayê merasîmek hate …

Ev gotinên balkêş ên Sankara hîn jî di têkoşîna li dijî kolonyalîzm û neokolonyalîzmê de riya miletên bindest ronî dike: Koleyê ku li hemberê zilmê nikare serî hilde bila gazinan ji qedera xwe neke. Eger ew ji sozên azadiyê yên efendiyê xwe bawer bike, wê demê sebeba qedera wî/wê ya …

A.Rahman Çelîk Lêkolîneran îspat kir, di dema şerê serxwebûna Indonezya de, artêşa Holandayê li vî welatî şîddeteke sîstematîk bi kar aniye. Serokwezîrê Hollandayê piştî vê derket pêşberî çapemeniyê û ji Indonezyayê lêborîn xwest Serokwezîrê Holandayê Mark Rutte, ji bo şîddeta ku artêşa Holandayê di navbera salên 1945 û 49’an de …

Hêjayî gotinê ye ligel Norwêc, Swêd û Fînlandê qismekî samî ji 3 hezar salî zêdetir e li herêma Mûrmansk a li bakurê Rûsyayê dijîn. Di encama polîtîkaya talan û asîmîlasyonê ya dema Sovyetê û Rûsyayê de gelê samî hat marjînalkirin û hejmara wan a li herêma Kolayê daket 2 hezarî. …

  A.Rahman Çelîk Barbados welatekî girav e. Parçeyekî ji herêma Karayîb a Amerîkaya Bakur e. Girav di sedsala 17. de ji aliyê Brîtanyayê ve hat dagirkirin û bi qasî 400 salan wekî koloniyekê hat bikaranîn. Welatê Karayîbê Barbados bi merasîmeke li paytext Bridgetownê dawî li desthilatdariya Kralîçeya Îngilîz Elizabethê anî …

Rizgar Botan Sala 1948… Mêtîngerên berê yên Denmarkî, li ser gelê Greendlandê projeyeke taybet guftugo kirin. Welatê serma û qeşayê Greendland metîngeha wan bû. Lê ev têr nedikir û ji bo bikaribin xwe wek xwedîyê gelê Înuît û welatê wan nîşan bidin diviya gelê xwecih bibûna alîgirê wan. Biryar hatibû …

Necat Ayaz Lewma divê em jî vê rastiya li ber çavên hemû dinyayê pêk hat qebûl bikin. Divê helwestên me yên siyasî nebin berçavkên îdeolojîk û nekevin navbera me û realîteyên cîhanî. Amerîka çawa ku li Vîetnamê têk çû ligel şer û projeyên xwe yên 20 salan li Afganistanê jî …

Welatek ji aliyê çavkaniyan dewlemend be, lê miletê wî bi xizaniyek xedar re rû bi rû be…Ev, trajediya hemû welatan e ku rastî dagirkirina hêzên derve hatine.Belûcistana di nava Pakistan û Îranê de hatiye parvekirin, xwedî heman çîroka dilsoj e.   Her du dewlet, ligel şerekî qirêj, buhust bi buhust erdên …

Maorî bi têkoşînê bên hevparê New Zelandê Rêvebiriya kolonyal, fam kir ku bi êrişên leşkerî mesele çareser nabe û bi maoriyan re dest bi muzakereyan kir. Di encama hevdîtinan de li ser aştiyê hat lihevkirin û Peymana Waîtangî hat amadekirin. Nûnerê Qraliyeta Brîtanî William Hobson û 500 serekeşîrên maorî îmzeya …

Ekolojî hilweşandin, gelê xwecî qir kirin, ji bo qezencê sîstema koletiyê damezrandin û paşê wekî tiştek nebûye her tişt di cî de hiştin û vegeriyan welatê xweWelatên Karayîbê ji Ewrûpayê daxwaz dikin, ji bo zirar û ziyana dema koletiyê telafî bike gava bavêjeEv daxwaz ne tenê ji bo tazmînatê ye …