Ngugi li Kenyayê, ji ber xebatên xwe yên şanogerî bi zimanê Gikuyu tevî gundiyên Kenyayê, di sala 1977ê de hat girtin. Navê şanoyê ku hat qedexekirin Ngaahika Ndenda [Dilê min Kengî Bixwaze Ez ê Hingî Bizewicim] bu. Konferansa Berlînê di navbera 1884-1885an de bi armanca dabeşkirina Afrîkayê civiya û di …
Bêtir »Kanada tazmînatê dide miletên xwecî
Hukumeta federal a Kanadayê û gelên xwecî li ser peymaneke din a tazmînatê li hev kirin. Ottowa qebûl kir, ji bo zirara gihîştiye zarokên xwecî foneke 17.35 milyar dolarî amade bike. Ev peyman wê rasterast bandorê li 300,000 zarokên xweciyan û malbatên wan bike. Hukumeta federal a Kanadayê û gelên …
Bêtir »Fransa statuya Kaledonyaya Nû muzakere dike
FLNKS diyar kir, ew ê civînên bi hukumeta Fransayê re di navbera 7 û 15’yê Nîsanê li Parisê bê lidarxistin. Rêxistinê di daxuyaniyê de da zanîn, Fransa ji bo lidarxistina muzakereyan çarçove û rêbazeke maqûl pêşniyaz kiriye. Fransa careke din bi Kaledonyaya Nû re dest bi muzakereyên ji bo statuyê …
Bêtir »Gramer û Agir: Du Amûrên Emperyalîzma Lînguîstîk
Gramer bi tena serê xwe nikaribû arezuyê Nebrija pêk bîne û wê hewldanekê bibe serî. Gava Columbus û peyrevîn wî li Parzemîna Latîn Emerîkayê daket ne tenê bi zêr û zîvan, bi xan û eywanan lê bi pirtûkxaneyên gewre û bi hezaran pirtûkên ku bi alfebeya piktografîk (wêneyî) hatine nivîsandin …
Bêtir »Holanda ji bo koledariyê lêborînê dixwaze
Serokwezîrê Holandayê Mark Rutte ji bo dîroka koledariyê ya 250 salan wê di 19’ê qanûnê de lêborînê bixwaze. Berî niha, şaredarên Amsterdam, Rotterdam, Utrect û Laheyê û herwiha rêvebiriya Bankeya Holandayê di meseleya koledariyê de lêborînê xwestibûn. Holanda ji ber dîroka wê ya koledar xwe ji bo lêborînekê amade dike. …
Bêtir »Gelo Îndonezya Filep Karma kuşt?
Filep Karma li cîhanê wekî lîderê karîzmatîk ê serxwebûna Papuaya Rojava dihat naskirin. Karmayê 63 salî ligel aktîvîzma xwe ya siyasî, doza parastina mafên mirov û xwezayê jî dikir. Wî di heman demê de ji bo kêmarên li Papuaya Rojava jî kampanyayan dimeşand. Nîqaşên li ser mirina lîderê serxwebûna Papuaya …
Bêtir »Li Brazîlê xwecî ji bo hilbijartinê amade ne
Cara yekem ji 45 komên xwecîhî yên ji 24 eyaletan di hilbijartinê de namzetiya xwe ragihandin Nûnerên xweci bi taybetî dixwazin li dijî siyaseta serokê rastgir Jair Bolsonaro helwestê bigirin Xweciyên Brazîlê îsal bi awayek nedîtî berê xwe dan qada siyasetê. Cara yekem ji 45 komên xwecîhî yên ji 24 …
Bêtir »Papa ji xweciyên Kanadayê lêborîn xwest
Papa bi xweciyên li dibistanên asîmîlasyonê re hevdîtinekê li dar xist Mezinê alema katolîk, di hevdîtînê de li ser navê dêrê ji xweciyan lêborînê xwest Dêra Katolîk dawiya dawî li sûcên xwe yên li dijî xweciyên Kanadayê mukur hat. Papa li eyaleta Alberta ya Kanadayê çû serdana xweciyên rastî zilm …
Bêtir »Belçîka bermahiyên Lumumba li malbata wî vegerand
Belçîka, 61 sal piştî kuştina wî, bermahiyên lîderê şoreşger ê Kongoyê Patrice Lumumba, ewê li malbata wî vegerîne. Piştî kuştina wî, cendekê Lumumba di nava asîtê de hatibû helandin û bi tenê dranekî wî yê zêr hatibû veşartin. Bi boneya vegerandina dranê Lumumba, li Qesra Qraliyeta Belçîkayê merasîmek hate …
Bêtir »Doza Che Guevarayê Afrîkayê bi dawî bû
Ev gotinên balkêş ên Sankara hîn jî di têkoşîna li dijî kolonyalîzm û neokolonyalîzmê de riya miletên bindest ronî dike: Koleyê ku li hemberê zilmê nikare serî hilde bila gazinan ji qedera xwe neke. Eger ew ji sozên azadiyê yên efendiyê xwe bawer bike, wê demê sebeba qedera wî/wê ya …
Bêtir »Lêborîna ji ber sûcên kolonyalîzmê
A.Rahman Çelîk Lêkolîneran îspat kir, di dema şerê serxwebûna Indonezya de, artêşa Holandayê li vî welatî şîddeteke sîstematîk bi kar aniye. Serokwezîrê Hollandayê piştî vê derket pêşberî çapemeniyê û ji Indonezyayê lêborîn xwest Serokwezîrê Holandayê Mark Rutte, ji bo şîddeta ku artêşa Holandayê di navbera salên 1945 û 49’an de …
Bêtir »Bankeya Holanda bi keda koleyan mezin bû
Holanda di 1621’an de bi riya hêza xwe ya deryayî, li başûrê Asyayê û li hin deverên li dora Deryaya Karayîbê dest bi bazirganiya koleyan kir. Di navbera 300 salan de li derdora milyonekî Afrîkî ji aliyê Holandiyan wekî kole hatin firotan û hin ji wan jî ji bo çandiniya …
Bêtir »Yekşema ji Xwînê ya Bakurê Îrlandayê
Di ser Bloody Sunday ango Yekşema ji Xwînê re 50 sal derbas bûn….Leşkerên brîtanî wê rojê di çalakiyek sivîl de 14 Îrlandî kuştin. Doza edaletê ya xizmên girtiyan heta niha ji aliyê hukumetên britanî hat redkirin û kesên kujer nehatin cezakirin. Piştî Yekşema ji Xwînê tevgera rizgariya katolîkan radîkal bû …
Bêtir »Samî li Rûsyayê rastî zextan tên
Hêjayî gotinê ye ligel Norwêc, Swêd û Fînlandê qismekî samî ji 3 hezar salî zêdetir e li herêma Mûrmansk a li bakurê Rûsyayê dijîn. Di encama polîtîkaya talan û asîmîlasyonê ya dema Sovyetê û Rûsyayê de gelê samî hat marjînalkirin û hejmara wan a li herêma Kolayê daket 2 hezarî. …
Bêtir »Kolonyalîzma nû, kolonyalbûn û netew-dewlet
Yasin Sunca* Kolonyalîte, kolonyalîzma nû jî tê de, têgeheke ku hêza xwe ji hiyerarşiyan û têkiliyên hêzê werdigire û gelek meseleyên global di nava wê de cî digirin. Herwiha, bi riya pergaleke hîn bêtir dîrokî-civakî tê pênasekirin. Li gorî vê perspektîfê, di pergala serdest a cîhanê de têkiliyên hêzê …
Bêtir »Barbados ji Brîtanyayê veqetiya
A.Rahman Çelîk Barbados welatekî girav e. Parçeyekî ji herêma Karayîb a Amerîkaya Bakur e. Girav di sedsala 17. de ji aliyê Brîtanyayê ve hat dagirkirin û bi qasî 400 salan wekî koloniyekê hat bikaranîn. Welatê Karayîbê Barbados bi merasîmeke li paytext Bridgetownê dawî li desthilatdariya Kralîçeya Îngilîz Elizabethê anî …
Bêtir »Amerîka li Afganistanê têk çû an têk neçû?
Necat Ayaz Lewma divê em jî vê rastiya li ber çavên hemû dinyayê pêk hat qebûl bikin. Divê helwestên me yên siyasî nebin berçavkên îdeolojîk û nekevin navbera me û realîteyên cîhanî. Amerîka çawa ku li Vîetnamê têk çû ligel şer û projeyên xwe yên 20 salan li Afganistanê jî …
Bêtir »Doza Rizgariya Belûcistanê
Welatek ji aliyê çavkaniyan dewlemend be, lê miletê wî bi xizaniyek xedar re rû bi rû be…Ev, trajediya hemû welatan e ku rastî dagirkirina hêzên derve hatine.Belûcistana di nava Pakistan û Îranê de hatiye parvekirin, xwedî heman çîroka dilsoj e. Her du dewlet, ligel şerekî qirêj, buhust bi buhust erdên …
Bêtir »Amazîx: Xwediyê esil ên bakurê Afrîkayê
Wan 10 hezar sal, li ser erdên xwe li gorî qanûn û edetên xwe jiyana xwe berdewam kir. Hêzên derve, herdem êrişên dagirkeriyû û talanê birin ser wan û aşên asîmîlasyonê li welatê wan damezrandin. Di van demên dijwar de, çol û çiya hatin hawara wan û ji van …
Bêtir »Maorî bi têkoşînê bûn hevparê New Zelandê
Maorî bi têkoşînê bên hevparê New Zelandê Rêvebiriya kolonyal, fam kir ku bi êrişên leşkerî mesele çareser nabe û bi maoriyan re dest bi muzakereyan kir. Di encama hevdîtinan de li ser aştiyê hat lihevkirin û Peymana Waîtangî hat amadekirin. Nûnerê Qraliyeta Brîtanî William Hobson û 500 serekeşîrên maorî îmzeya …
Bêtir »Berxwedana hebûnê ya Mapûçeyê
Mapûçiyên serhildêr, li stargehên nû xwe amade kirin û paşê bi êrişeke mezin, keleyên sembola zilm a kolonyalîzmê bi axê re kirin yek. Ev cara yekemîn bu ku miletekî li parzemîna Amerîkayê, kolonyalîstên hêzdar ên Îspanyol têk dibir. Ev çiyayên herdem serê wan bi berf, çemên avzelal û daristanên wekî …
Bêtir »