Infowelat Enformasyon Ji Bo Welat
Gotarên Têkildar
Ekolojî hilweşandin, gelê xwecî qir kirin, ji bo qezencê sîstema koletiyê damezrandin û paşê wekî tiştek nebûye her tişt di cî de hiştin û vegeriyan welatê xwe
Welatên Karayîbê ji Ewrûpayê daxwaz dikin, ji bo zirar û ziyana dema koletiyê telafî bike gava bavêje
Ev daxwaz ne tenê ji bo tazmînatê ye lê ji bo edaleta ku tu car pêk nehatiye pêwîst tê dîtin
Deryaya Karayîb li bakurê Amerîkaya Latîn e ku ji ku ji gelek giravên mezin û biçûk pêk tê.
Li vê herêma bi perav û daristanên xwe wekî buhuşteke li rûyê cîhanê ye, 15 welat hene.
Rêxistina CARICOM bi armanca hevkariya aborî, civakî û çandî ji aliyê van her 15 welatan ve hatiye dameznrandin.
Caricom ev demek e bang li welatên Ewrûpî dike ku ji bo telafîkirina sûcên xwe yên dema kolonyalîzmê gavine bavêjin.
Komîsyona telafiya sûcên kolonyalîzmê
Rêxistin vê mijarê wekî “edaleta telafîker” bi nav dike û ji bo xebatek bi kitekit Komîsyona Telafiyê damezrandî ye.
Komîsyon li ser zirar û ziyana dema koletiya ku bi destê Brîtanya, Fransa, Îspanya, Portûgal, Holanda, Norwêc, Swêd û Danîmarka hatiye pêşxistin lêkolînê dike.
Serokê CARICOMê Ralf Gonzalves diyar dike, di ser vê dîroka reş a koletiyê re bi sedan sal derbas bibin jî divê edalet pêk were.
Herwiha Gonzalves dibêje, ew dixwazin vê mijarê di pirtûkên perwerdeyê de jî bi cî bikin da ku sûcên dema kolonyalîzma ewrûpî neyê jibîrkirin.
Ziyana kolonyalîzmê
Serokwezîra girava Barbadosê Mia Amor Motley jî got, di encama kolonyalîzmê de ji aliyê ekolojîk, civakî û aborî de zirareke mezin gihîştiye welatên Karayîbê.
Motley da zanîn, lewma meseleya telafiyê ne tenê mijareke dayina tazmînatê ye lê di heman demê de meseleyek wijdan û edaletê ye jî.
Giravên Karayîbê piştî ku di sedsala 15’emîn de ji aliyê Îspanyolan ve hat kifşkirin, hat dagirkirin û bû koloniya Îspanyayê.
Plantasyonên şekir ên li herêmê
Ji ber avhewa û berhemdariya erdan, kolonyalîstên brîtanî, fransî û holandî giravan wekî plantasyonên hilberîna şekir bi kar anîn.
Ji sedsala 18. heta sedsala 20’an bi sedhezaran koleyên ji Afrîkayê hatibûn anîn, hilberîn kirin û di vê dema jandar de serweteke mezin ket destên kolonyalîstên ewrûpî.
