Arşîvên Tag: şîlî

Şerê Maipuyê di 5ê nîsana 1818an de nêzîkî bajarê Santiago yê Şîlîyê pêk hat. 2,000 endamên artêşa îspanyol a kolonyalîst hatin kuştin û li derdora 3,000 ji wan dîl hatin girtin. Piştî şer, rêveberîya serbixwe ya Şîlîyê gav bi gav otorîteya xwe ya welêt xurtir kir. Îro salvegera Şerê Maipuyê …

Şîlî di 12ê sibata 1818an de bi danezanekê serxwebûna xwe ragihand. Di 1817an de artêşa îspanyol di Şerê Chacabucoyê de şikestin xwar û rê li ber serxwebûnê vebû. Şîlî di 12ê sibata 1818an de bi danezanekê serxwebûna xwe ragihand. Danezana Serxwebûnê ya Şîlîyê ye piştî şerê rizgariyê ya li hember …

Li Şîliyê di 11 Îlona 1973’an hukumeta Salvador Allende ku bi hilbijartinê hatibû ser kar, rastî derbeyeke leşkerî hat. Allende teslimeyetê red kir û di dema berxwedanê de hate kuştin. Li Şiliyê derbeya leşkerî ya general Augusto Pinochet 50 sal li dûv xwe hişt. Di salvegera derbeyê de li paytext …

Şîlî, di salvegera derbeya general Pinochet de li nava hev ket Bi dehezaran kes daketin kolanan û zilma dema derbeyê protesto kirin Li Şiliyê di 1970’an de Salvador Allende hatibû ser kar û bi reformên demokratîk pêk anîbû Paşê 1973’an de bi rêberiya general Pinochet de derbeyeke leşkerî pêk hatibû …

Gelê Şiliyê di referandûmê de destûra bingehîn a nû red kir Encamên referandûmê ji bo serokê Şiliyê Gabriel Boric bû derbeyeke siyasî Şili referandûmeke krîtîk li dûv xwe hişt. Di referandûmê de belgeya destûra bingehîn pêşkêşî civakê hate kirin. Di encama dengdanê de ji % 62’yê hilbijêran ji vê belgeya …

Şîlî, destûra bingehîn a ji dema general Augustus Pinochet ma ye davêje ser sergo Destûra nû ji aliyê 155 delegeyên hemû beşên civakê temsîl dikirin hate amadekirin Wekheviya zayendî, parastina avhewayê û mafên gelên xwecî stûnên destûra nû ye Li Şiliyê piştî serhildana 2 salan dom kir, yekemîn Destûra Bingehîn …

Bi vê encamê, piştî kuştina serokê şoreşger Salvador Allende ya bi destê artêşê wê serokekî çepgir li koşka serokatiyê rûnê. Wekî serok hilbijartina Gabrîel Borîc, di dîroka 40 salên dawî de pêşketineke siyasî ya pir girîng tê hesibandin. Gabrîel Borîcê ku bû serokê nû yê Şiliyê, di axaftina xwe ya …

Mapûçiyên serhildêr, li stargehên nû xwe amade kirin û paşê bi êrişeke mezin, keleyên sembola zilm a kolonyalîzmê bi axê re kirin yek. Ev cara yekemîn bu ku miletekî li parzemîna Amerîkayê, kolonyalîstên hêzdar ên Îspanyol têk dibir. Ev çiyayên herdem serê wan bi berf, çemên avzelal û daristanên wekî …

    Zimanê mapûdûngûn ê li herêma Mapûçe ya li Şîliyê di nava xetereyê de ye. Mapûdûngûn ku bi spanyolî tê wateya “zimanê erdê”, bi zenginiya xwe ya lînguîstîk tê naskirin. Ji ber gîringiya ziman a ji bo  civaka mapûçeyê windabûna ziman wê ji bo civakê bibe trajediyeke mezin.   …

    Hikumeta Şîliyê  dixwaze beşdariya polîtîk a ji bo parlamentoyê ya xweciyên li welat baştir bike. Bi vê armancê hikumet dixwaze hin xalên ji bo temsîlkirina xweciyan di Qanûna Qotayan de bi cî bike. Wezîrê Karê Hundir ê Şîliyê Rodrigo Penailillo da xuyakirin ku divê bê zanîn ku vê …

    Waliyê herêma Araucaniayê ya li başûrê Şîliyê ji ber zilma li ser gelê mapûçe hatiye meşandin û erdên wan hatiye dagirkirin ji gelê mapûçeyê lêborînê xwest. Walî Francisco Huenchumilla ku ji aliyê Serokomarê Şîliyê Michelet Bachelet ji bo temsîlkirina Araucaniayê hatibû peywirdakirin, di daxuyaniya xwe ya çapemaniyê ya …

    Gelek rêxistinên sivîl ên ji Şîliyê û yên navneteweyî ji seroka Şîliyê Bachelet daxwaz kirin ku dawî li polîtîkaya dewleta xwe ya li hember gelê mapûç ê ku dixwaze li ser erdên xwe bijî, bîne. Rêvebirê kevneşopî yê Mapûçe ku tê darizandin, diyar kir ku hikumeta Şîliyê dixwaze …

    Li welatê Amerîkaya Latîn Şîliyê greva karkerên şaredariyan ku qasî mehekê berdewam kir û li 300 şaredariyên li seranserê welat belav bû, bi dawî bû. Nûnerên Komeleya Şaredariyên Şîliyê (AChM) û nûnerên hikumetê di 19’ê mehê de li hev kirin û rojekê paşê karker dest bi karê xwe …

Rîcardo Îsrael yek ji heft namzetên ku li hember du koalîsyonên hilbijartina seroktiyê alternatîfekê pêşkêş dike. Îsraelê ku Partiya Serbixwe ya Herêmparêz (PRI) temsîl dike, hikumeteke ku bêtir hêzê û çavkaniyan dide herêmên cihêreng ên welat pêşniyaz dike û ev yek di “Pakteke ji bo Şîlîyê”de hatine nivîsandin. Santiago Times: …

Li welatê Amerîkaya Latîn Şîliyê xebatkarên şaredariyan ji bo başkirina mercên xebatê û zêdekirina meaşên xwe dest bi greve kirin. Sendîkaya xebatkarên şaredariyan piştî bersiva neyênî ya hikumetê, biryara radîkalkirina çalakiyan da. Çalakiyên ku ket hefteya xwe ya sêyemîn, bi armanca zêdekirina meaşên xebatkaran û malnişanan û başkirina mercên xebatê …

Serokê kevn ê Şîliyê Augusto Pinochet, bi kiryarekê ku edaleta navneteweyî heta bêdawîtiyê guherand, di 16 Çîriya Pêşîn a 1998’an de li Londonê hat girtin. 15 sal piştî vê, her du lîstikvanên herî girîng ê vê çîrokê –parêzerê spanyol Joan Garces û lêkolînerê kevn ê Rêxistina Efûyê ya Navneteweyî ya …

Saziya mafên mirovan Freedom Houseê, di 40’emîn salvegera derbeya leşkerî ya li Şîlîyê kesên ji aliyê rejîma mîlîtarîst hatine kuştin bi bîr anî. Saziyê bang li hikumetê kir ku berpirsiya xwe ya li hember kesên hatine kuştin û malbatên wan bilez bîne cî û ji wan re edaletê peyda bike. …