Arşîvên Tag: kolonyalîzm

Meşa Gandî rêya serxwebûna Hîndistanê vekir

12ê adarê roja salvegera Meşa Xwê ya damezrînerê Hîndistana serbixwe Mahatma Gandî ye. Hedefa çalakiyê baca xwe bû ku kolonîstên brîtanî li ser civakê ferz kiribûn. Îro salvegera Meşa Xwê ya damezrînerê Hîndistana serbixwe Mahatma Gandî ye. Gandî vê çalakiya aştiyane veguherand meşa gelên Hîndistanê ya ji bo serxwebûnê. Hedefa …

Bêtir »

Peymana Brîtanya-Maorîyan184 sal berê hat îmzekirin

Peymana Waitangi di 6ê sibata 1840an de maoriyên xwecî re hat îmzekirin. Nûnerê Împaratoriya Brîtanî William Hobson û nûnerên maorîyan vê peymanê îmze kirin. 500 serekeşîrên maorî tevlî merasîma îmzeyê ya peymana dîrokî bûn. 6ê sibatê salvegera 184. a peymana maoriyan a bi Brîtanyayê re ye. Peymana Waitangi di 6ê …

Bêtir »

Kolonîzasyon sebeba guherîna avhewayê ye

Ji ber nişteciyên ewrûpî, li bakur û başûrê Amerîkayê 56 milyon xwecî jiyana xwe ji dest dane. Ev jî ji sedsala 17. û vir ve bûye sebebeke guherîna avhewayê. Kolonyalîzma (mêtingerî) Ewrûpayê yek ji sebebê guherîna avhewayê ye. Dagirkirina parzemîna Amerîkayê sebebeke esasî ya vê guherînê ye. Ji ber nişteciyên …

Bêtir »

Kultur ra şerm

Gama miletêko kolonî nêşko hedefanê kolonyalan ê dijminê xo çinê bikero/ raşano tede hemberê ziwan û kulturê xo de hîssêkê şermkerdişî virazyeno. Nê ra kultur ra şerm (culture cringe ) yeno vatene. Gama miletêko kolonî nêşko hedefanê kolonyalan ê dijminê xo çinê bikero/ raşano tede hemberê ziwan û kulturê xo …

Bêtir »

HPG encamên şer ên 2023an eşkere kirin

HPGê daxuyand ku gerîlayên azadiya Kurdistanê di 2023an de 1712 êriş pêk anîne. Di encama pevçûnên dijwar de 928 leşkerên artêşa tirk hatine kuştin. Li gorî daxuyaniyê, operasyonên artêşa tirk ên 2021-2022’an bi taktîkên nû yên gerîla hatine têkbirin. Dewleta tirk di pêşxistina konsepta şer a 2023’an de ket nava …

Bêtir »

Tirkiye Geliyê Godernê tune dike

Dewleta tirk  bendaveke mezin li Geliyê Godernê ava dike. Bi xebata bendavê roj bi roj dewlemendiya dîrokî û xwezayî ya Geliyê Godernê ji holê tê rakirin. Tirkiye bi riya çêkirina bendavan xwezaya Bakurê Kurdistanê talan dike. Enqere niha bendaveke mezin li Geliyê Godernê ava dike. Bi xebata bendavê roj bi …

Bêtir »

Churchill kurdan bomberan kiriye

Wergera katalanî ya pirtûka ramanger Tariq Alî a li ser Winston Churchill hat weşandin. Di danasîna pirtûkê de ligel nîjadperestî û parazvaniya ji bo emperyalîzmê, heyraniya wî ya ji bo Franco û Mussolini jî derket pêş. Wergera katalanî ya pirtûka ramanger Tariq Alî a li ser Winston Churchill hat weşandin. …

Bêtir »

Angola ji 1975’an û vir ve serbixwe ye

Di 1974’an de li Portûgalê Şoreşa Qerenfîlê pêk hat û dawî li dîktatoriya António de Oliveira Salazar hat anîn. Rêvebiriya nû tevlî Angolayê bi koloniyên din re dest bi muzakereyên serxwebûnê kir. Serokê MPLA’yê Agostinho Neto di 11’ê Mijdara 1975’an de serwebûna Angolayê ragihand. Angola piştî demeke dirêj a kolonyalîzmê, …

Bêtir »

Ji bo Amerîkayê canê xwe dan

Amerîka koloniya yekemîn e ku ji bo serxwebûnê li dijî Împaratoriya Brîtanyayê serî rakir. Di Şerê Serxwebûnê yê Amerîkayê de 25,000 welatparêzên çekdar hatine kuştin. Amerîka koloniya yekemîn e ku ji bo serxwebûnê li dijî Împaratoriya Brîtanyayê serî rakir. Şerê çekdarî ya bi artêşa kolonyalîst re di 1775’an de dest …

Bêtir »

Den Haag riya serxwebûna Îndonezyayê vekir

Peymana Den Haagê ya di 2’ê Mijdara 1949’an de hat morkirin, derî li serxwebûna Îndonezyayê vekir. Holanda bi vê peymanê damezrandina Komara Eyaletên Yekbûyî yên Îndonezyayê qebûl kir. Peymana Den Haagê qonaxeke girîng a  ji bo şerê rizgariya Îndonezyayê ye. Ev peymana di 2’yê Mijdara 1949’an de di navbera nûnerên …

Bêtir »

Fransa li kolonyalîzma ziman xwedî derdikeve

Hukumeta Fransayê navendeke bi navê Bajarê Navneteweyî ya Zimanê Fransî ava kir. Bajarê muzeya ziman lê hatiye vekirin Villers-Cotterêts e ku nêzîkî Parisê ye. Ev bajar, bi biryarnameya dewleta Fransî ya qedexekirina zimanên din tê naskirin. Hukumeta Fransayê navendeke bi navê Bajarê Navneteweyî ya Zimanê Fransî ava kir. Fransa li …

Bêtir »

65 welat ji Brîtanyayê serxwebûnê bi dest xistin

Pêla rizgariya neteweyî piştî Şerê Cîhanê yê 2. di nava koloniyên Brîtanyayê de derket asta herî bilind. Di nava demê de, hejmara welatên ji Brîtanyayê serxwebûna xwe bi dest xistin gihîşt 65’an. Împaratoriya Brîtanî beriya 1914’an dewleta herî mezin a cîhanê bû. Ji Îrlandayê heta Awustralyayê, ji Afrîkaya Başûr heta …

Bêtir »

Aborîgîn di referandûmê de têk çûn

Aborîcînên Awustralyayê firsenda naskirina polîtîk bi referendûmekê winda kirin. Zêdetirî 5 milyon kes ango 40 ji % welatiyan dengên xwe dan pêşniyaza mafên polîtîk ên Aborîcanan. Ji bo pêşniyaza naskirinê bê qebûlkirin divê piraniya dengên hilbijêran û piraniya dengên 4 ji 6 eyaletên Awustralyayê bigirtana. Aborîcînên Awusralyayê firsenda naskirina polîtîk …

Bêtir »

Jinên Greenlandê ji Denmarkê tezmînatê dixwazin

67 jinên ji Greenlandê ji ber rêbazên kontrola zayinê ji Denmarkê temînatê dixwazin. Denmark di salên 1960 û 1970’yan de projeya kontrola nifûsa Greelandê meşandibû. 4,500 jinên Inuitî ji ber rêbazên doktorên Denmarkî bi kar anîbûn nema bûbûn xwedî zarok. Jinên Inuitê yên li Greenlandê ji Denmarkê doza tezmînatê dikin. …

Bêtir »

Martinique statuya fermî da zimanê Kreol

Parlamentoya Martiniqueê di rûniştina xwe de fermîbûna zimanê giravê qebûl kir. Lê piştî vê, Fransa kete nava tevgerê û bi riya waliyê giravê îhtirazê li biryarê kir. Ev jî di nava siyaseta herêmî ya Martiniqueê de rastî reaksiyonan hat. Martinique ji bo fermîbûna zimanê wê yê Kreol gaveke girîng avêt. …

Bêtir »

Fransî êdî li Maliyê ne zimanê fermî ye

Malî dawî li statuya fermî ya Fransî tîne. Digel vê jî wê Fransî wekî “zimanê xebatê” di her asta rêvebirî û gelemperî de bê bikaranîn. Lêbelê bawerî ev e, wê biryara hukumeta Maliyê di pratîkê de guherînên mezin bi xwe re neyne. Welatê Afrîka Malî bi Destûra Bingehîn a nû …

Bêtir »

Gramer û Agir: Du Amûrên Emperyalîzma Lînguîstîk

Gramer bi tena serê xwe nikaribû arezuyê Nebrija pêk bîne û wê hewldanekê bibe serî. Gava Columbus û peyrevîn wî li Parzemîna Latîn Emerîkayê daket ne tenê bi zêr û zîvan, bi xan û eywanan lê bi pirtûkxaneyên gewre û bi hezaran pirtûkên ku bi alfebeya piktografîk (wêneyî) hatine nivîsandin …

Bêtir »

Kurdistan dîsa dike hawar

Dewleta tirk wekî erdhejên berê, di vê erdhejê de jî li hemberê gelê kurd polîtîkaya cudaxwaziyê meşand. Enqere di roja ewil de alîkariya lezgîn neşand navenda erdhejê Bazarcix û navçeyên li derdorê. Li Bakurê Kurdistanê bi erdheja bi dijwariya 7.8 pileyî duh erdhejek pêk hat. Navenda vê erdheja mezin navçeya …

Bêtir »

Netewe bê ziman nabe demokratîk

Divê parastina ziman wekî wekheviya zayendî, bibe yek ji stûnên paradîgmaya tevgera Kurd. Yanî divê hedef civakeke demokratîk, ekolojîk ya xwedî wekheviya zayendî û zimanê Kurdî be. Bêyî hilweşandina serdestiya Tirkî li Kurdistanê û hiyerarşiya civakî û zimanê ya li ser vê bilind dibe, “neteweya demokratîk” pêk nayê. Tekane sînorên …

Bêtir »

Gelo Îndonezya Filep Karma kuşt?

Filep Karma li cîhanê wekî lîderê karîzmatîk ê serxwebûna Papuaya Rojava dihat naskirin. Karmayê 63 salî ligel aktîvîzma xwe ya siyasî, doza parastina mafên mirov û xwezayê jî dikir. Wî di heman demê de ji bo kêmarên li Papuaya Rojava jî kampanyayan dimeşand. Nîqaşên li ser mirina lîderê serxwebûna Papuaya …

Bêtir »

Fînland reforma samiyan nîqaş dike

Fînland dixwaze bi reformeke nû têkiliyên xwe û Parlemana Samiyan ji nû ve dîzayn bike. Reforma hukumeta Sanna Marinê ji aliyê samiyan ve wekî midaxaleya karûbarên navxweyî tê qebûlkirin. Pêşniyazqanûna Parlemena Samî ya li Fînlandiyayê di nava samiyên li vî welatî dibe sebeba nerazîbûnan. Samiyên li bakurê welêt ji ber …

Bêtir »